مصاحبه با احمد بیرانوند/ مصاحبه گر: شیرزاد بسطامی

فوتو شعر حجمی

• قبل از هر چیز بگذار بپرسم اصلن « فوتوشعر» یعنی چه؟ یعنی شعر در تلفیق با عکس؟ یا شعر سرودن برای یک عکس؟
تصورات مختلفی پیرامون فوتوشعر وجود دارد. به صورت کلی و عمومی شعرهایی که در رابطه با یک عکس یا اختصاص یک عکس برای یک شعر را، «فوتوشعر» می پندارند. در بعضی سبک ها هم که گرایش به خلق آثار متفاوت و گاه پست مدرن وجود دارد، استفاده از تصویر یا گرافیک در سطور شعری را ساختاری فوتوشعرگونه می دانند.
به عبارتی میل به تصاویر عینی _ تجسمی در شعر، زمینه را برای ایجاد فوتوشعر فراهم می سازد.

• فوتو شعرهای مد نظر تو چه فرقی با دیگر تلاش های در این زمینه دارد؟ فکر نمی کنی داری راه رفته را تکرار می کنی؟
در زمینه فوتو شعر تاکنون تجربه‌هایی در کشور داشته‌ایم که ساختارمند نبوده و بیشتر این گونه دنبال شده است که یک عکس مدنظر قرار گرفته و درباره آن شعری سروده شده است، ولی «ما» تصمیم گرفتیم این پروژه را با متدی متفاوت دنبال کنیم.

• اول بگو منظورت از ما کیست؟
من این پروژه را با خانم مریم احسانی پی گرفتم. او عکاس است و دغدغه اش تصویر است. شعر و کلمه را هم خوب می¬شناسد. من دیدم در عکس های او حرف های ناگفته ی دیگری هست که دیگر خود عکس از بیان آن عاجز است. مثل جاهای خالی ای که در کلمه وجود دراد و متن از بیان آن عاجز است. به دنبال تربیت رابطه ی عکس و متن گشتیم و این فتوشعرها ماحصل همین تربیت رابطه است.

• تربیت رابطه؟ منظور ت از تربیت چه نوع تربیتی است و چگونه می خواهی فتوشعر را ساختار مند کنی؟ با کدام متد؟
.هدف این بود که با تعیین ساختاری حجمی شعر و عکس به طور‌ هدفمند به یکدیگر نزدیک شوند. این متد در حقیقت یک متد حجمی است.
مطلبی که بدان توجه داریم، این است که مشخص کنیم شعر و عکس در کجا با یکدیگر به اشتراک می‌رسند و این اشتراکات براساس بوطیقای ای حجمی، بازتعریف شوند. ظرفیت این نوع نگاه در بیانیه ی شعر حجم و لنگرگاه های فلسفه ی هوسرلی موجود است.

• یعنی فوتوشعرهای شما حجمی اند؟
آبشخورش همان جاست. ما می بینم که در عکس و هم در شعر سکوهایی برای پرتاب است. خود عکس در ذات خود می تواند درای پرتاب های حجمی شود. مثلن با چینش درست و برقراری رابطه حجمی میان اشکال موجود در تصویر. شعر هم که در فرم و ساختار خود می تواند به حجم برسد. حالا فرض کنید در ساختار حجمی یک عکس، یک پرش وجود دارد و شعر بخواهد از همان سکوی مد نظر او، پرش کند. آنگاه نطفه های فوتو شعر به آستانه¬ی شکل گرفتن می رسد. مثل اینکه ما در همان ابتدا یکی از اشتراکات فرم یا ساختار شعر و عکس را مورد بازخوانی حجمی قرار دهیم.

• شروع رسمی این فوتو شعر های چه زمانی بوده ؟
در شماره دی‌ماه ۱۳۹۰ نشریه¬ی رودکی بحث فوتو شعر را آغاز کردیم و با توقف انتشار رودکی در سایت آوانگاردها www.avangardha.com انتشار آن را پی گرفتیم. حالا هم مشغول رسیدن به ساحت های دیگرِ آن در تجربه هسیتم و نمی خواهیم به تکرار برسند؛ لذا با صبوری تمام پیش می رویم.

• چه عکس هایی برای فوتو شعر شدن پذیرفته می شوند؟
عکس‌هایی که در ژانر فوتو شعر به کار می‌روند، مستند صرف نیستند، بلکه آثاری هستند که پا را از ژانر مستند فراتر می‌گذارند. هر عکسی قابلیت داشتن یک شعر را ندارد (حداقل با متد حجمی مورد نظر ما). ما به دنبال عکس‌هایی می‌گردیم که شعرشان را گم کرده‌اند و یا شعری که به دنبال عکسش است.
در جهان معاصر دیگر یک عکاس نمی‌تواند بگوید عکس من نباید هیچ شرح و تاویلی داشته باشد و پس از انتشار یک عکس و حتی یک شعر می‌توان آنها را در قالب فوتو شعر درآورد.

• پس چرا تاکنون تنها عکس های خانم احسانی مورد بحث فوتو شعر بوده اند؟ چرا از عکس های دیگر عکاسان استفاده نمی شود؟
اتفاقن این مسئله یکی از موضوعات کلیدی بحث ماست. بسیاری از عکس ها هستند که این قابلیت را دارند و عکس های بسیاری از عکاسان جهان در برنامه اند. اما فراموش نکنید که فوتو شعر یک جریان دوسویه است و اگر بخواهد تنها به سرایش حجمی اکتفا کند، عکس را منفعل می کند. همان قدر که من درگیر تصویر می شوم مریم احسانی هم درگیر کلمه می شود. این درگیری به باروری حجم و رابطه¬ی دوسویه فوتوشعر منجر می شود که شاید گاه منجر به خلق عکسی برای یک شعر، منجر گردد. به همین دلیل تجربه¬گرایی آغازین و نیازمندی جدی طرفین به دیالوگ، به این عکس¬ها محدود شده که در ادامه با خط¬دهی عکاس به سمت گزینش دیگر عکس ها خواهیم رفت.

• آیا از این دیالوگ عکس و متن، مخاطبان هم سهمی دارند؟

فوتو شعر در ترکیب شعر و عکس، گریزهایش را ساختاری کرده¬است و در هر گریز ، در مورد مبانی محتوایی و فرمی شعر و عکس با مخاطب به گفتگو می نشینند. مخاطب می تواند در هر قسمت از پروسه ی شکل گیری فوتو شعر به دنبال سهم خود باشد.

• می شود در پایان کمی از پروسه ی شکل گیری یک «فوتو شعر» برای مان بگویید؟
فتوشعرها هرکدام از چهار بخش تشکیل شده اند: مقدمه، عنوان، متن، حاشیه
مقدمه بخشی است که بر اشتراک جسمی و جنسی وحتی فرمی و ساختاری عکس و شعر می پردازد که البته شکل پرداخت آن هم مبتنی بر تاثرات حجم است.
عنوان دو قسمت دارد: یکی عنوانی که عکاس به عکس می دهد و یکی عنوانی که شاعر به فوتو شعر می دهد.
متن شامل روایت شاعر از عکس است(شعر)
و حاشیه آن چیزی است که در رفت و آمد میان شعر و عکس از چشم ها جا می ماند. هم از چشم شعر و هم از چشم عکس.هم عکاس و هم شاعر.