بزرگ علوی
سید مجتبی آقابزرگ علوی که با نام «بزرگ علوی» شناخته می‌شود، روزنامه‌نگار، سیاست‌مدار و نویسنده‌ی سبک رئالیسم معاصر است. او خالق یکی از مشهورترین رمان‌های ایرانی با عنوان «چشم‌هایش» می‌باشد.
بزرگ علوی، نویسنده‌ی ایرانی و یکی از نام‌آشناترین داستان‌نویسان فارسی محسوب می‌شود. علوی بیشتر به‌واسطه‌ی مجموعه داستان کوتاه «چمدان» که در آن تأثیر شدید روانشناسی فرویدی را به نمایش می‌گذارد و همچنین رمان «چشم‌هایش» شناخته می‌شود. بزرگ علوی در کنار محمدعلی جمال‌زاده و صادق هدایت، ازجمله نویسندگانی محسوب می‌شود که داستان‌نویسی نوین را در ایران آغاز نمود. علوی را مبدع ادبیات زندان نوین ایرانی و همچنین از رواج دهندگان ادبیات مهاجرت در داستان‌نویسی فارسی می‌دانند.
آشنایی وسیع بزرگ علوی با ادبیات دیگر ملت‌ها و تسلط‌اش بر چند زبان اروپایی و به‌خصوص آلمانی، به وی این امکان را داد که ترجمه‌های خوبی نیز از ادبیات ملل به زبان فارسی منتشر کند. «باغ آلبالو» از «چخوف»، «دوشیزه اورلئان» اثر «شیللر» و «حماسه ملی ایران» اثر «تئودور نولدکه» به زبان آلمانی از آن جمله‌اند.
آثار
- داستان چشم‌هایش (۱۳۳۰)
- چمدان (۱۳۱۳)
- ورق‌پاره‌های زندان (۱۳۲۰)
- ۵۳ نفر (۱۳۳۰)
- میرزا (۱۳۵۷)
- مجموعه داستان نامه‌ها (۱۳۵۷)
- سالاری‌ها (۱۳۵۷)
- موریانه (۱۳۶۸)
- گیله مرد (۱۳۷۶)
- روایت (۱۳۷۷)
- تاریخ و تحول ادبیات جدید ایران (۱۳۳۸)
ترجمه
- حماسه ملی ایران (نولدکه، ۱۳۱۲)
- دوشیزه اورلئان (شیلر، ۱۳۲۹)
- باغ آلبالو (چخوف)
- کسب و کار میسیز وارن (برنارد شاو)
در داستان‌های علوی شخصیت‌ها در محوری طبقاتی قرار می‌گیرند چراکه علوی دارای نگرش واقع‌گرایانه (رئالیستی) است. توانمندی‌های وی در نویسندگی و به‌ویژه در بیان ویژگی‌های ظاهری، روحی و رفتار و گفتار شخصیت‌ها، بارز و آشکار است؛ اگرچه گاهی توجه بیش‌ازحد او به پردازش یک شخصیت، سایرین را در سایه قرار می‌دهد.
منابع
- رهنما، تورج؛ جایگاه داستان کوتاه در ادبیات امروز ایران؛ نشر اختران؛ سال ۱۳۸۸
- سرفراز، جلال؛ نویسنده‌ی ساکن برلن شرقی؛ ماهنامه مهرنامه
- بزرگ، علوی؛ تاریخ و تحول ادبیات جدید ایران؛ ترجمه: امیرحسین شالچی؛ انتشارات نگاه
- قاسم‌زاده، محمد؛ داستان‌نویسان معاصر ایران؛ تهران، هیرمند، ۱۳۸۳
صادق هدایت
صادق هدایت (۲۸ بهمن ۱۲۸۱ – ۱۹ فروردین ۱۳۳۰)
هدایت را می‌توان آغازگرِ جنبش گردآوری، تدوینِ علمی ترانه‌ها و قصه‌های عامیانه و افسانه‌های فولکوریک دانست چرا که او به درکی فراآگاهانه از مقوله‌های اجتماعی در عصر خویش دست‌یافته بود. او پس از مطالعه‌ی متون کهن به طرح این نظریه پرداخت که باید تاریخ را براساس عادات و فرهنگ به رشته تحریر درآورد تا بلکه وضع عمومی مردم آشکار گردد. با استناد بر ارزشِ سبک نثر هدایت؛ پیشگامی او در داستان‌نویسی نوین حائز اهمیت است.
مختصاتِ نثر هدایت، تکوینِ متون کهن بوده که با پرسشگری و تفکر به‌عنوان خصلتی مدرن، بدعتی در نگارش را به همراه داشته است.
از مشهورترین آثار صادق هدایت می‌توان به بوف کور، سه قطره خون، سگ ولگرد و زنده‌به‌گور اشاره کرد که بن‌مایه‌های پوچ‌گرایی و فلسفه مرگ و زندگی در این آثار به‌خوبی نمایان است.
مجموعه آثار
- زنده‌به‌گور (۱۳۰۹) تهران
- انسان و حیوان (۱۳۰۳) برلین
- سه قطره خون (۱۳۱۱) تهران
- بوف کور (۱۳۱۵) بمبئی
- سگ ولگرد (۱۳۲۱) تهران
- حاجی‌آقا (۱۳۲۴) تهران
و دیگر مقالات و ترجمه‌ها
هدایت، خالق کتاب «بوف کور» مشهورترین رمان فارسی در ایران، اروپا و آمریکا می‌باشد. بسیاری از داستان‌های کوتاه این نویسنده، سبکی واقع‌گرایانه و انتقادی دارند و در زمره‌ی برترین داستان‌های ایران در قرن بیستم میلادی قرار می‌گیرند؛ اما بدیع‌ترین مشارکت هدایت در ادبیات فارسی معاصر، استفاده از تکنیک‌های مدرنیستی و بیش از آن سورئالیستی، در داستان‌هایش بوده است.
هدایت از پیشگامان داستان‌نویسی نوین ایران و نیز روشنفکری برجسته بود. بسیاری از پژوهشگران، رمانِ بوف کور او را مشهورترین و درخشان‌ترین اثر ادبیات داستانی معاصر ایران دانسته‌اند.
منابع
- کاتوزیان، محمدعلی همایون؛ طنز و طنزینه هدایت؛ انتشارات پردیس دانش
- سرشار، محمدرضا؛ نقد آثار داستانی صادق هدایت؛ انتشارات کانون اندیشه جوان؛ ۱۳۹۰
- مصباحی پور ایرانیان، جمشید؛ واقعیت اجتماعی و جهان داستان (جامعه‌شناسی هنر و ادبیات)؛ انتشارات امیرکبیر؛ ۱۳۵۸
- مهرور، زکریا؛ بررسی داستان امروز؛ انتشارات تیرگان
- غیاثی، محمدتقی؛ تاویل بوف کور (قصه زندگی)؛ انتشارات نیلوفر
محمدعلی جمال‌زاده
محمدعلی جمال‌زاده مؤسس داستان‌نویسی مدرن، آغازگرِ سبک واقع‌گرایی در ادبیات فارسی توانست با خلق آثاری برجسته تبدیل به نقطه عطفی در ادبیات معاصر ایران گردد.
جمال‌زاده به‌عنوان پدر داستان‌نویسی معاصر نقش تأثیرگذاری در عرصه ادبیات این مرزوبوم داشته است. شیوه‌ی منسجم نوشتار و نثر فصیح وی در کنار مؤلفه‌های نگرشِ انتقادی، اجتماعی به جامعه‌ی خویش که از میل درونی او و فضای حاکم بر ایرانِ پسامشروطه سرچشمه می‌گرفت باعث شد تا خود را به‌عنوان یکی از پایه‌گذاران دموکراسی ادبی در ادبیات داستانی ایران معرفی کند. از سویی دیگر، مخاطب محوری داستان‌های جمال‌زاده تنها به سبب استفاده از واحدهای نثر برحسب توزیع نبود بلکه در پیوند با قواعد طنز ادبی به‌کاررفته، ترکیبی از مباحث جامعه و سبک واقع‌گرایی را فراهم می‌آورد.
داستان‌ها
- یکی بود، یکی نبود (۱۳۰۰)
- عمو حسینعلی (جلد اول شاهکار) (۱۳۲۰)
- سر و ته یه کرباس (۱۳۲۳)
- دارالمجانین (۱۳۲۱)
- زمین، ارباب، دهقان
- صندوقچه اسرار (۱۳۴۲)
- تلخ و شیرین (۱۳۳۴)
- شاهکار (دوجلدی) (۱۳۳۷)
- فارسی شکر است
- قصه‌های کوتاه برای بچه‌های ریش‌دار (۱۳۵۲)
- قصه ما به سررسید (۱۳۵۷)
- هزار پیشه (۱۳۲۶)
- هفت‌کشور
تاریخ و ادبیات
- گنج شایان (چاپ برلین، ۱۳۳۵ ه. ق)
- تاریخ روابط روس با ایران (چاپ برلین، چاپ تهران (۱۳۷۲)
- پندنامه سعدی یا گلستان نیکبختی (۱۳۱۷)
- قصه قصه‌ها (از روی قصص المعمای تنکابنی، ۱۳۲۱)
- بانگ نای (داستان‌های مثنوی معنوی، ۱۳۳۷)
- سرگذشت حاجی‌بابای اصفهانی (۱۳۴۸)
منابع
- ندوشن، محمدعلی، تلخ و شیرین، سخن، ۱۳۳۵
- جمال‌زاده، محمدعلی؛ سروته یک کرباس
- کالر، جاناتان؛ بوطیقای ساخت‌گرا (زبان‌شناسی و مطالعه‌ی ادبیات)؛ ترجمه‌ی کوروش صفوی؛ نشر هرمس
- شریفی، محمدنادر؛ رئالیسم در آثار جمال‌زاده: ویژگی‌های مکتب رئالیسم؛ ادبیات داستانی خرداد ۱۳۸۴؛ شماره ۹۰
