نگاهی به سه کتاب ” آن مرگ – جنون روز و مرض مرگ “
” موریس بلانشو و مارگوریت دوراس “
ترجمه ی پرهام شهرجردی
تن زدن به پهلوی مرگ
منصور خورشیدی
” تفکر پرهام شهرجردی ” روی محور مرگ دور می زند ! – مرض ِ مرگ – و – آن ِ مرگ – در کتاب ” جنون روز ” – مارگوریت دوراس – نیزتن به پهلوی مرگ می زند. به روح و روحیه ی انسان معاصرپهلو می زند !
” چهره‌ی مرگم، گذشتِ من بود، گذشته‌ی من بود، مرگ‌های دیگرِ من بود. با این همه، مرگ مستقبلی بود که از گذشته مُرده بود. حالا که مستقبل به استقبال مرگِ گذشته‌ام پا می شد، حالای من به استقبالِ کدام گذشته‌ی آینده‌ام طی می‌شد؟ “
نویسنده با تمام تجربه از زندگی ، هیچ تجربه ای از جهان مرگ ندارد . تجربه ی مرگ نزد رفتگان ما است . که اینک در میانه نیستند . و در میان ما هستند . نویسنده یک لحظه از اندیشه ی مرگ رها نمی شود . و ” موریس بلانشو ” نیز با اندیشیدن به مرگ به جهان مرگ پیوست . و فاصله فکری پرهام با بلانشو را همین معمای مرگ پر می کند .
” دربرابرش، برابرِ نام‌ام، نامی‌ست که نام‌هامان یکی و خودمان، یکی چندتاست. و روزهایمان که از فعلن‌هامان فعل شده، همیشه شده. “
بخش وسیعی از جهان هستی ، ناتوانی انسان از درک مرگ است ! بیهوده زیستن ، چیز هایی را در ما بیدار می کند . بیدار زیستن اما درک مارا گسترده تر از آن چه تصور می کنیم نشان می دهد .
” مرگِ من در گذشته مُرد و این کتابی‌ست که رگ‌هایم نوشت، قصه‌ست، متنی‌ست که نوشت‌اش هنوز قطره می‌کند خون‌ام را، خوانش‌اش در برابرِ گذشته‌ای می‌ایستاندم که وحشت‌اش را وحشی می‌کند . “
نگاهی به عالم بعد از مردن .:: مرگ مانند غروب خورشید است. وقتی که خورشید در این جا غروب می کند در جایی دیگر نیز طلوع می کند و در واقع خورشید هیچ گاه غروب نمی کند. به همین ترتیب مرگ فقط یک توهم است. آنچه در این دنیا مرگ تلقّی می شود در دنیای دیگر نیز تولد است، پس زندگی نهایتی ندارد.
” مرض مرگ ” نه زندگی را می شناسد و نه مرگ را . مرض است . مریض است . همسوی مرگ است و همبستر زندگی است . هردو را بازی می گیرد . مرض مرگ اندیشه است . که پرهام ان را به تمام تن گسترش داده است . قلم شهر جردی می شکافد . چه چیزی را درون انسان را . همیشه این بوده . واینک در ” مرض مرگ ” ذهن انسان را معطوف می کند به نقطه ای که مرکزی ترین و محوری ترین حیات بشری است .
مکانی که بی قاعده در تصرف مردان است .گریزی نیست. یکی بهره می دهد و دیگری بهره می برد ! بهره کشی و اطاعت وسکوت ؟ در برابر نیاز انسان . تمنای درون ، رازی که فقط کودکان بی پناه جهان آن را درک می کنند .
درد ناک است دانستن و فهمیدن آن ، چیزی که در تاریکی آغاز می شود و در نور حقیقت آن آدم را کور می کند ! و دور می کند از سرشت گول و سرنوشت مجهول ،
واقعیتی که موریس بلانشو ، مارگوریت دوراس و پرهام شهرجردی با تمام توان در شرح و طرح این معضل اجتماعی در تلاش هستند . چیز هایی که در تاریکی اتفاق می شود و معنای حاصل از آن در کلمه و بلای نوشتن شکل می گیرد ؟
صدا به گوش می رسد ! این صدای کیست ؟ زیر آسمان فریاد می شود که قرار بود سکوت شود .شرط این بود ساکت شود و تسلیم شود . در اطاعت محض باشد .اما صدا ، نه در این جا ، در قلمرو تاریکی ، دورتر از این نقطه ی کورصدا به گوش می رسد ؟
صاحب این صدا باید عادت کند که مثل زنان کلیسا در اختیار خدا باشد ؟
اینک تمام حرف این است که به تصویر انسان در جهان نگاه کنیم . تا واقعیت را در یک معادله ی نا برابر احساس کنیم ! در این جستجو زمینه یک تجربه را در نوشتن و دیدن برای نسل در راه فراهم کنیم .
جنون نوشتن را قلمرو دانائی انسان قرار دهیم برای وقتی که در تنهایی و در تاریکی است . از مسیر طبیعی زندگی خروج می کند تا در خیال و خلسه عروج کند به سمت بیکران هستی . تا عدالت به جامعه ی بشری تزریق شود . و به درک عظمت روح برسند و به خود بیایند که چیزی به انهدام بشریت نمانده است ؟ به گونه ای که ” مرگ بیرون با مرگ درون انسان برخورد کند “
من ِ تنها و تنهایی من . در ماندگی انسان معاصر که دیگر چیزی برای گفتن ندارد . حتا وسیله ای برای نوشتن ! تناقضی که بلای نوشتن می شود . غیاب در عین حضور محسوب می شود . دور شدن از عوالم فریبنده ی جهانی که انسان را از خود بیگانه می کند .و او را دور می کند و کور می کند تا از دیدن تبسم ساده ی یک کودک بی نصیب شود . و در حیرت یک صدا و یک نگاه مات شود و اززندگی کات شود .
صاعقه در شب اتفاق می افتد . هیچ ضمانتی وجود ندارد که تداوم زندگی در مسیر درست شکل بگیرد . آن گونه که تداوم هستی در زمان ! اینک که بخش بزرگی از زندگی انسان میان تاریکی طی می شود . ” روایت زندگی ان گونه که شکل می گیرد از شکل می افتد . آن گونه که نوشته می شود محو می شود. “
اراده ی زیرکانه ای وجود دارد . تا سکوت را بشکنی و راز حرف های نگفته را فاش کنی ! تنها شکلی از بیان ” بلانشو ” که موقرانه اعتراف می کند .” گذر زمان سرگذشت همان حکایت های بیان ناشده در دهان راوی است ” . به یک ضربه و نا گاه همه چیز عوض می شود و حادثه اتفاق می افتد .
دقایقی می گذرد تا گرمای تن ، سرمای بیرون را تحت الشعاع قرار دهد . و در برابر غروب تن تمنای درون را به باد بسپاری . شگفت انگیز و ترسناک است این نگاه روی بدنی که برابر تو قد کشیده است ! تنها سرمایه ای که از انسان به ارث می ماند .
در کنار همین هول و هراس متوجه تنهایی عظیمی می شوی که تمام تو را احاطه کرده است . نه آن که تنها باشی . هر جا باشی غریبی ! غربتی که قرن ها انسان را مضطرب کرده است . از وقتی که به درک درست دیدن . و درک درست فهمیدن رسیده است ؟
بلای نوشتن در همین جا شکل می گیرد ! که نویسنده از تاریکی گریزی به نور بزند . تا حضور انسان را در جهان معمول تفسیر کند . جنون نوشتن گریبان او را می گیرد ؟ وقتی به درون انسان می رسد احساس او پر از درد می شود !
دردی که درحالت معمول چندان عمیق نیست ! عمق این درد در زمانی بیشتر می شود که به دانایی او افزوده می شود ؟ و احساسی دردناک تر از شکل دانستن تمام او را در بر می گیرد . و اورا در محاصره ی اندوه بزرگ قرار می دهد .
تکلیف این لحظه را گریه تعیین می کند . وقتی خروج می کنی از تن . و به سمت دیگر یا تن دیگرمی روید . اندیشه این تفکر ابعاد تازه تری پیدا می کند . و دنیا در برابر تو غیر قابل تحمل می شود .احساس می کنی که در میان این همه صدا بی صدا می شوی . زیرا به درک جدید تری از حقیقت رسیده ای . پناه می بری به سکوت !
حالا دیگر نمی دانی در میان این همه سکوت ! بیدار هستی یا در خوابی ؟ به لطف این حرکت غیر ارادی در حیرت محض فرو می روی ! تمایل درون بر شما غلبه می کند . فقط می توانی ” از لذتی لذت ببری که مثل همیشه از اشک کور شده است .”
زن به شما فکر می کند و به مرضی که به آن مبتلا هستید . به جنون مرگ می رسی بی آن که بخواهی خود را میان تاریکی پنهان کنی . به مرضی فکر می کنی که همیشه با تو بوده و در پشت تنهایی تو پنهان شده بود .
به جهل خود اعتراف می کنی ” چون به کشف این جهالت رسیده ای ! بیداری این لحظه از جانب تو نبود . تلنگری که به تفکر تو زده شد به این درک رسیده ای . چگونه ؟
صدا می آید : ” به محض این که با من حرف زدید . فهمیدم که مبتلا به مرض مرگ هستید .” با تکرار این کلمه حیرت تو بیشتر می شود ” مرض مرگ ” . کسی که به آن مبتلا است حامل مرگ است . می میرد بدون آن که هیچ شناختی از مردن در زندگی داشته باشد .
فکر به سطح تن می رسد و تمامیت آن را شهادت می دهد . حوالی سپیده دم است .
” ساعت هایی به وسعت فضای آسمانی . خیلی زیاد است زمان نمی داند از کجا بگذرد . زمان نمی گذرد ! “
این چه تفکری است که حتا هوشمند ترین انسان های جهان قادر به حل آن نیستند .اگر چه حرف “هایدگر” این جا باید نشانه شناسی شود که دنیا تمام قد در برابر انسان ایستاده است . تا تاثیر خورا بر تفکر ما . در کنش ما و در منش ما به جای بگذارد .
” دیگر نگاه نمی کنید .دیگر هیچ چیز را نگاه نمی کنید . چشم هایتان را می بندید تا خود را در تفاوت پیدا کنید . در مرگ تان ! به مرض زندگی تان نگاه می کنید .
” مرض مرگ ” و تن زدن به پهلوی مرگ !
در جایی از سرشت و سرنوشت همه ی انسان ها مرگ نشسته است . همه منتظر غروب زندگی خود در مغرب جهان هستیم . در این فاصله بین تولد و مرگ . باید حقیقت هستی خود را بشناسیم و هوشمند ترین انسان ها کسانی هستند که به درک واقعی ترین شکل زندگی دست پیدا می کنند .
